TERAPIA SCHEMATÓW
Jak nasze wyuczone schematy wpływają na nasze życie?
Co to jest schemat w psychoterapii ?
Terapia schematów, określa schemat jako pewną ogólną, porządkującą zasadę, której głównym celem jest to abyśmy mogli odnaleźć sens w różnych naszych doświadczeniach. Wiele spośród nich powstaje w okresie wczesnego dzieciństwa. W kolejnych latach, nawet dorosłego życia nierozpoznane schematy są stale rozbudowywane często nieświadomie. Ma to miejsce nawet wówczas gdy z racjonalnego punktu widzenia przestały one już przynosić jednostce korzyść. Dlatego potrzeba kontynuowania schematu zachowania, tłumaczona jest koniecznością utrzymania konsekwentnego obrazu samego siebie i świata. Co więcej dotyczy to też sytuacji, gdy świat jak i my jest już całkiem inny niż w momencie powstania schematu. Twórca tego podejścia terapeutycznego Jeffrey E. Young wyjaśnił schemat jako:
- ogólny wzorzec,
- zawierający wspomnienia, emocje, przekonania, a nawet doznania cielesne,
- dotyczący jednostki oraz jej relacji z innymi,
- wykształcony w okresie dzieciństwa najczęściej wczesnego lub dojrzewania,
- powielany a nadto rozwijany przez całe życie,
- w znacznym stopniu dysfunkcyjny.
Przyczyna powstania schematu według terapii schematów?
Głównym założeniem jest, iż powstają one wskutek niezaspokojenia podstawowych potrzeb emocjonalnych w dzieciństwie do których należą:
- bezpieczeństwa, nazywana bezpiecznym przywiązaniem do innych; obejmuje ona poczucie bezpieczeństwa, opieki, troski i akceptacji;
- autonomii, kompetencji i poczucia tożsamości;
- wolności wyrażania prawdziwych potrzeb i emocji;
- zabawy i spontaniczności;
- realistycznych granic i samokontroli.
Cel powstania schematów ?
Schematy powstają najczęściej we wczesny okresie dzieciństwa. Ich podstawowym celem jest zapewnienie jednostce przetrwania. Choć nie zawsze powstają wskutek traumatycznych doświadczeń czy urazów. Niektóre mogą bowiem powstać również w sytuacji gdy dziecko nie doświadczyło żadnej traumy, czy złego traktowania z punktu widzenia ogólnoludzkiego. Typowym przykładem jest nadmierna troska rodziców o dziecko, która sama w sobie nie zawiera elementów traumy. Ale jej szkodliwość może powodować powstanie szkodliwego schematu. Dlatego nie należy utożsamiać pojęcia schematu tylko i wyłącznie z traumą czy złym traktowaniem. Z tego powodu nieadaptacyjny schemat, który powstał w dzieciństwie może bowiem w ogóle nie być związany z takim doświadczeniami. Ale skutek jego powstania i powielania przez całe życie będzie równie destrukcyjny dla jednostki.
Schemat nawet jeśli powoduje cierpienie jest czymś dobrze znanym dlatego, że daje poczucie pozorne „stabilności, pewności”. Owo poczucie stabilności, że wszystko jest w porządku powoduje, z kolei powielanie schematu. To dlatego wypracowane w toku doświadczeń schematy mają znaczący wpływ na to jak ktoś myśli o sobie, co czuje, jak działa i w jaki sposób wchodzi w relacje z innymi.
Błędne koło schematów.
Kiedy pojawia się bodziec przypominjący wydarzenie z dzieciństwa, które doprowadziło do powstania schematu związane z nim emocje, a nawet doznania w ciele zostają automatycznie, nieświadomie aktywowane. Skutkiem tego osoba zostaje niejako „zalana” falą emocji przypominjących pierwotne doświadczenie. Z tego powodu ta nieświadoma droga aktywacji schematu, powoduje, że trudno jest go zmienić za pomocą metod opartych na aspektach poznawczych. Dlatego na pierwszym miejscu podejmowana jest praca z emocjami. Co więcej bardzo często jest tak, że świadome wspomnienia w postaci obrazów nie są tak wyraźne jak emocje.
Nieadaptacyjne style radzenia sobie.
Style radzenia sobie można powiedzieć najogólniej, iż powstają jako reakcja jednostki na doświadczenie. Jest to sposób aby uniknąć lub nauczyć się sobie radzić z często intensywnymi, przytłaczającymi emocjami. Chociaż niekiedy style radzenia sobie mogą pomóc jednostce uniknąć schematów, to jednak ich nie uzdrawiają a nawet niekiedy wzmacniają. Ważne jest aby rozróżnić sam schemat od stylu radzenia sobie z nim. Najczęściej przyjmuje on postać zachowania lub strategii. Style radzenia ulegają zmianie, podczas gdy sam schemat pozostaje taki sam. Istnieją trzy podstawowe style radzenia sobie:
- podporządkowanie się
- unikanie
- nadmierna kompensacja.
Tryby schematów.
To ogólnie mówiąc zestaw zachowań jaki w danym momencie przejawia jednostka. Mogą one być adaptacyjne lub nieadaptacyjne. Spośród nieadaptacyjnych wyróżniamy trzy tryby:
- uległy, poddany – poddaje się wyuczonemu schematowi bezradnego dziecka, które musi podporządkować się innym;
- odłączony obrońca – ucieka najczęściej przez unikanie lub zażywanie substancji psychoaktywnych,
- nadmierny kompensator – walczy, lub atakuje innych by się przeciwstawić się.
Na czym polega terapia schematów?
Terapię można podzielić na dwie zasadnicze fazy:
- faza diagnozy i edukacji
Głównym celem terapii na początku jest więc zidentyfikowanie schematu oraz uświadomienie źródła pochodzenia. A więc powiązanie ze wspomnieniami z dzieciństwa, emocjami, doznaniami w ciele oraz ustalenie dotychczasowych stylów radzenia sobie z doświadczeniami. Dopiero wgląd czy uświadomienie sobie schematu daje szanse na dalszą pracę.
- faza zmiany
Dalszy etap pracy to przede wszystkim zwiększanie świadomej kontroli nad pojawianiem się schematów. Obejmuje także pracę nad związanymi z nimi emocjami, wspomnieniami, myślami i przekonaniami. Dlatego najważniejszym elementem w tej fazie jest obalenie wadliwego obrazu siebie przez pacjenta. Dopóki bowiem osoba wierzy, że jej schematy są prawdziwe nie jest w stanie dokonać zmiany. Ważną rolę na tym etapie odgrywa właśnie praca z emocjami, często niewyrażonymi przez całe lata. W fazie zmiany oczywiście istotną rolę odgrywa wypracowanie nowego bardziej adaptacyjnego wzorca zachowań.
Dla kogo jest terapia ?
Szczególne wskazania to osoby doświadczające trudności o charakterze długotrwałym, zwłaszcza powtarzających się w różnych sferach życia zarówno osobistego jak i zawodowego, a więc:
w pracy zawodowej dotyczące relacji ze współpracownikami jak też ściśle związanych z wykonywaniem pracy np. co do terminowości, dokładności itd., oraz osiągnięć i sukcesów zawodowych,
w relacjach osobistych zarówno związkach jak też przyjaźniach, znajomościach, rodzicielstwie,
problemy emocjonalne: lęk, strach, panika, złość itd.
problemy w zakresie edukacji, podnoszeniu poziomu zawodowego, wykształcenia,
zaburzenia osobowości typu : unikająca, lękliwa, zależna, narcystyczna itd.
Dlaczego warto skorzystać z terapii?
Niewątpliwie samo uświadomienie sobie istnienia niezaspokojonych potrzeb z dzieciństwa i ich wpływu na życie, jest jednym z pierwszych sukcesów podczas procesu terapeutycznego. Dlatego celem terapii jest zmiana reakcji w momencie gdy schemat się uruchamia. A więc zmiana nieadaptacyjnych schematów i reakcji czyli radzenia sobie. Uzyskujemy to dzięki analizie konkretnych przypadków. Zadaniem terapii jest podniesienia jakości życia. Tak aby lepiej dbać o siebie i wchodzić w zdrowe relacje.
Istotną rolę w procesie terapii odgrywa postawa terapeuty. Z tego powodu nie tylko wyraża on zrozumienie dla postawy pacjenta działającego pod wpływem schematu, ale także w bezpieczny i pełen empatii sposób konfrontuje go z koniecznością zmiany. Terapeuta przede wszystkim wzmacnia to co zdrowe w pacjencie i wspiera jego wiarę w siebie.
Literatura :
J.Young „ Terapia schematów. Podręcznik praktyka”
„To, co ukrywasz, tłumisz i osądzasz żyje swoim życiem w twojej nieświadomości. Jeśli masz się przebudzić, musisz objąć to świadomością pozbawioną osądu”. – L. Jacobso
Zobacz więcej: