Emocje to programy przetrwania silnie wbudowane w nasz ludzki mózg. Stanowią przeciwieństwo intelektu. Mózg myślący będzie zastanawiał się jak zareagować. Natomiast mózg emocjonalny od razu reaguje natychmiast. Emocje są nam potrzebne i niezbędne aby prowadzić satysfakcjonujące życie. Jednak często są one dla nas źródłem problemów.
Emocje podstawowe, czym są?
Są to wrodzone i niezależne od nas doznania. Służą nam komunikowaniu tego co chcemy, co potrzebujemy, co lubimy, a czego nie. Ponieważ są programowane wewnątrz naszego mózgu, nie jesteśmy w stanie ich świadomie kontrolować. Przeznaczeniem emocji podstawowych jest reagowanie na otaczający nas świat. Po to abyśmy lepiej adoptowali się do rzeczywistości. Wywołują zmiany fizyczne w naszym ciele. Nadto wzbudzają impuls do działania. Impulsy te są w dużej mierze zautomatyzowane, dlatego powodują natychmiastowe reakcje. Pochodzą z tej części mózgu, która reaguje szybciej, niż my pomyślimy. Dlatego trudno jest je świadomie kontrolować. Emocji podstawowej nie jesteśmy w stanie przemyśleć. Możemy ja przepracować jedynie za sprawą naszego doświadczenia zmysłowego. Głównie ich zdanie to kierowanie naszym zachowaniem pod warunkiem, że nie będziemy ich zagłuszać.
Jakie są emocje podstawowe?
Rozróżniamy następujące emocje podstawowe:
- strach
- złość
- smutek
- wstręt
- radość
- podekscytowanie
- pobudzenie seksualne
Czemu służą emocje podstawowe?
Każda z emocji podstawowych działa w taki sposób, aby pomóc nam przetrwać lub wycofać się z sytuacji. Mają więc głównie znaczenia adaptacyjne, czyli przystosowanie nas do otaczającej rzeczywistości.
Emocje hamujące i ich rola.
To zestaw odczuć, które blokują emocje podstawowe. Kiedy emocje podstawowe domagają się ekspresji, wyrażenia ich, to emocje hamujące wstrzymują je. Główne zadnie emocji hamujących to umożliwić nam utrzymywanie relacji z innymi. Kiedy w toku doświadczeń dowiadujemy się, że pewne emocje nie są mile widziane, akceptowane z pomocą przychodzą emocje hamujące. O ile emocje podstawowe zwierają energię do działania, emocje hamujące zatrzymują przepływ energii. Głównie dzieje się to za sprawą napięcia mięśni, spowolnienia oddechu.
Dlaczego tak się dzieje ?
Ponieważ podstawową potrzebą każdego człowieka jest pozytywna reakcja otoczenia zwłaszcza gdy wyraża emocje. Jeśli otoczenie, a zwłaszcza nasi bliscy, opiekunowie nie reagują na nasze emocje zainteresowaniem i troską, nasz mózg odbiera sygnał, że dzieje się coś nieprzyjemnego lub wręcz niebezpiecznego. Ton głosu, wyraz twarzy, gesty, postawa ciała i słowa mogą wskazywać, że nasza ekspresja emocjonalna nie jest akceptowana przez naszych opiekunów. Kiedy doświadczyliśmy takiej negatywnej reakcji, w razie kolejnych doświadczeń, będziemy dążyć do tego aby zredukować nieakceptowane emocje. I temu właśnie służą emocje hamujące.
Jakie są emocja hamujące?
Emocje hamując to:
- lęk
- poczucie winy
- wstyd
Mechanizmy obronne.
To rodzaj emocjonalnej ochrony przed emocjami hamującymi, jak i emocjami podstawowymi. Mechanizmy obronne to recepta wypracowana przez nasz umysł, aby chronić nas od bólu i intensywnych doznań wywoływanych emocjami. Jest to, to wszystko co robimy, by uniknąć przeżywania emocji podstawowych jak i hamujących. Mogą przybierać zarówno zdrową np. bieganie jak i destrukcyjną np. palenie papierosów formę. Stosowanie mechanizmów obronnych jest szkodliwe, nawet tych tzw. zdrowych gdyż przy ich nadużywaniu tracimy kontakt ze swoimi emocjami i ciałem. Definicja mechanizmów obronnych brzmi : „To każda myśl, działanie, doznanie lub manewr, odciągający nas od kontaktu z niewygodnym doznaniem”.
Rodzaje mechanizmów obronnych.
Najczęściej stosowane to :
dowcipkowanie, sarkazm, rozpamiętywanie, zaśmiewanie, zmiana tematu, unikanie kontaktu wzrokowego, nierozmawianie, nadmierna gadatliwość, niesłuchanie, zmęczenie, zwlekanie, perfekcjonizm, krytykowanie, nadmierne zaabsorbowanie, poirytowanie, negatywne myślenie, osądzanie innych, osądzanie siebie, rasizm, uprzedzenia, arogancja, odrętwienie, bezradność, nadmierne ćwiczenia fizyczne, objadanie się, niedojadanie, bycie tajemniczym, skrytość samookaleczenia, popadanie w obsesje, uzależnienia, myśli samobójcze, pracoholizm, niektóre choroby zwłaszcza autoimmunologiczne.
Jak działają mechanizmy obronne?
Mechanizmy obronne działają zagłuszająco. Co więcej, pochłaniają naszą energię, nasz siły witalne, które moglibyśmy zaangażować w pierwszej kolejności na rozwiązanie problemu. Jak też na relacje międzyludzkie, pracę czy codzienną aktywność. Z tego powodu nasze autentyczne Ja zostaje zahamowane. Co więcej, patrząc na świat przez pryzmat mechanizmów obronnych, często nie wiemy jakie jest to nasze prawdziwe Ja.
Jaki jest skutek stosowania mechanizmów obronnych?
Mechanizmy obronne powodują, że stajemy się bardziej zasadniczy, powodują, że myślimy i działamy mniej elastycznie. Czujemy się zahamowani i ograniczeni, jakbyśmy byli złapani w pułapkę. Stosując mechanizmy obronne żyjemy w kategorii czarno-białej, albo dobre albo złe. Nadmierne uleganie mechanizmom powoduje, że podtrzymujemy szkodliwe działania np. alkohol, papierosy, itd.
Świadomość własnych przeżyć.
Ludzie którzy mają większy dostęp do własnych emocji, zwłaszcza podstawowych, są bardziej energiczni i witalni. Świadomość emocji wpływa bowiem w korzystny sposób na procesy neurobiologiczne. Powoduje integracje mózgu, wszystkich jego części: myślącej, emocjonalnej a także ciała fizycznego. Lepiej funkcjonujemy w życiu, w relacjach kiedy nasze ciało i mózg są zintegrowane. Praca z własnymi emocjami, powoduje powrót do stanu równowagi biologicznej zwanej homeostazą – czyli zdrowy umysł i ciało.
Jak rozpocząć pracę z Trójkątem Zmiany?
Pracując w Trójkątem Zmiany, w pierwszej kolejności należy zastanowić się na którym wierzchołku trójkąta się znajdujemy w danym momencie. Czy biorąc pod uwagę aktualne wydarzenia, doświadczamy lęku, wstydu, poczucia winy, czy może „dopadły” nas mechanizmy obronne i w ten sposób usiłujemy poradzić sobie z trudną sytuacją ? A może doświadczamy emocji podstawowych?
Uświadomienie sobie, w jakim punkcie trójkąta się znajdujemy, umożliwi nam dalszą pracę z stanem emocjonalnym. Zarówno mechanizmy obronne jak i emocje hamujące uniemożliwiają nam dotarcie do emocji podstawowych. Zamiast nam służyć i wspierać nas, oba te kierunki odciągają nas jeszcze bardziej od uzdrowienia, poprzez uwolnienie.
Co dalej?
Kiedy ustalimy miejsce na Trójkącie Zmiany, musimy podjąć aktywną pracę, aby czy to z mechanizmów obronnych, czy emocji hamujących dotrzeć do emocji podstawowych. W przypadku mechanizmów obronnych po uświadomieniu sobie, że to właśnie im ulegamy, musimy podjąć świadomą decyzję o ich zaprzestaniu. W zależności od rodzaju stosowanego mechanizmu może to być dla nas łatwiejsze lub trudniejsze. Niekiedy potrzebna nam będzie fachowa pomoc zwłaszcza w przypadku uzależnień. Konieczne jest także bieżące monitorowanie czasu jaki poświęcamy hobby i innym zajęciom. Przede wszystkim należy zachować świadomość, dlaczego robimy, to co robimy.
Ustalenie emocji podstawowych.
Niezależnie od tego czy stosujemy mechanizmy obronne, czy emocje hamujące konieczne jest dotarcie do emocji podstawowej. Dokonujemy tego zadając sobie pytania o aktualny stan psychiczny. Co czujemy? i z jakiego powodu? Bez ustalenia emocji podstawowej cały czas będziemy ulegać nawykowym mechanizmom typu stosowanie mechanizmów obronnych lub emocji hamujących, a nasz ból będzie się powiększał. Nie poprzestajemy na stwierdzeniu, iż jesteśmy zestresowani, czy czujemy lęk. Albowiem to te dwie emocje oddzielają nas od przeżycia emocji podstawowych. Dopóki nie dotrzemy do emocji podstawowych nie będziemy w stanie uwolnić swojego stanu emocjonalnego.
Uwolnienie emocji.
Po ustaleniu emocji podstawowych należy je uwolnić. Sama świadomość, że czujemy na przykład złość, nie wystarczy. Pamiętać musimy, że emocje pełnią ważna funkcje ochronną. Ostrzegają nas, iż dana sytuacja, czy zdarzenie, z punktu widzenia naszych doświadczeń jest dla nas niebezpieczna czy zagrażająca. Z emocjami pracujemy poprzez ciało. Emocje to bowiem siła, energia skupiona głownie w naszych mięśniach. Dlatego techniki mentalne nie przyniosą oczekiwanego rezultatu.
Przeczytaj także:
Ataki paniki, jak sobie z nimi poradzić?
Jak pracować z emocjami i przekonaniami?
Dlaczego warto być świadomym swoich emocji i jak to osiągnąć?
Mechanizmy obronne, konsekwencje ich stosowania.